Ütopya Nedir? Ütopyalar Nasıl Oluşuyor?
Ütopya
Ütopya Latince’de "utopia", siyasi bir ideal olarak ifade edilen ve tasarlanan hayali bir ülke demektir. Bir çok esere konu olan ütopyayı 1516 yılında İngiliz yazar ve siyasetçi olan Sir Thomas More Yunanca kelimelerden "eu- iyi topos-yer" birleştirerek oluşmuştur. Avrupa dillerinde "ideal devlet" olarak anlam kazanan Ütopya kelimesi, Türkçe de “Gerçekleştirilmesi olanaksız tasarı ya da düşünce, bilimselliği olmayan” bir kavram anlamına gelmektedir.
Platon'un Devlet Ütopyası
Bilinen ilk ütopya "ideal devlet" tasarımı yapan Platon’un "Devlet" adlı eseridir. Diyalog ve kurgunun iç içe geçtiği bu eserde sosyal sınıflar bulunuyor. İnsanlar altın, gümüş, bronz ve demir sosyal sınıflar olarak ayrılmışlardır.
Altın sınıfına mensup insanlar 50 yıl eğitim görürler ve oligark, Felsefi kral olurlar. Oligarklar bilgelikleriyle kaynakları adil dağıtacak ve toplumsal dengeyi sağlayacaklar. Devlette çok az kanun bulunur ve avukat yoktur. Savaşmak içinse vatandaşlar değil, kiralık askerler vardır. Devlet kitabı her ne kadar hayali olarak görülse ve bir uygulaması olmasa da bu eser insanın hayalindeki devlet anlayışına ışık tutmaktadır. Böylelikle ütopya teriminin yayılmasıyla, tasarımlar da arttırılmıştır.
Ütopya Kitapları
Tanrıkent (413-426) Augustinus Kudüs’te bir sonsuz şehir düşler. Hıristiyan ütopyasının fikir babasıdır.
Ütopya (1516) eseri Thomes More'a aittir. İlk kez ütopya kelimesi burada kullanılmış, kısa bir sürede yaygınlaşmış ve günümüze kadar gelmiştir.
Yeni Atlas (1627) Francis Bacon
Güneş Şehri (1623) Tommaso Campanella
Günümüzdeki Ütopya Örnekler
Genellikle gerçek dışı tasarımlardan yola çıkılarak arzu ettiği bir düşüncedir. Herkesin mutlu olabilecekleri bir ülke ya da bir şehir oluşumu mümkün müdür? İnsanlar tarih boyunca birçok ütopya yazıp çizip hayalini kurdular. Binlerce ütopya kitaplaştırıldı, çoğu da kitap haline getirilmeden yok olmuştur. Ütopyaları yani kitapta yazılanları, düşlerdeki ideal devleti var etmek için birçok çalışma yapıldı ama çoğu kez başarısızlıkla sonuçlandı. Belki bir şehir kurabildiler ama o şehrin bağlı olduğu ülkeden bağımsız olamadılar ve başarısız oldular.
Ancak 20 yy. ve sonrasında ‘kurtarılmış bölgeler’ ilan edildi. Planlı şehir dedikleri bu yerler temiz çevreleri ve kaynak tabanlı ekonomileriyle dikkat çekmiyor. Çok büyük bütçelerle kurulan bu şehirler ideal kentler planıyla oluşturuluyor. Her ne kadar bu kentler için ütopya denmese de insanların rahat yaşayabilecekleri ideal kentler ütopya fikri ile bağdaşıyor. Teknolojinin gelişimiyle birlikte ideal kentlerin kurulması daha da kolaylaşmıştır. Artık modernlikle birlikte hayallerimizi kurabileceğimiz ütopik şehirlerin varlığı söz konusu olabilir. Gelişmiş ülkeler bu yönde adımlar atarken darısı diğer dünya ülkelerinin başına.
