Hac Nasıl Yapılır? Haccın Farzları ve Şartları Nelerdir?

İslam'ın beş şartından biri olan hac belli koşulları yerine getiren her Müslümana farz olan ibadettir. Uzun yıllar dört gözle hacca gitmek için bekleyen hacı adayları için hazırladığımız içeriğimiz, ibadetleri hangi sırayla ve nasıl yapacağına dair bilgiler içermektedir. Hac ibadeti hakkında merak edilen hemen hemen bütün sorulara yer verdiğimiz bu yazımız, kutsal topraklara gitmeden hangi usullerin uygulanacağına dair ön bilgilere ulaşabileceğiniz detaylar içermektedir.

İşte adım adım hac ibadetinin yapılışı, farzları ve şartları...

Haccın Farzları ve Şartları

İslam’ın 5 şartından biri olan Hac, Müslümanlar için farz olan bir ibadettir. Bu nedenle yapılması gereken Hac ibadetinin, uyulması gereken bazı şartları vardır. İlk şart ise Hacca gidilmesi için kullanılacak olan paranın helal yollardan kazanılmış olmasıdır. Ayrıca Hacca gidecek kişilerin borçlarının da olmaması gerekmektedir. Bu nedenle Hacca gitmek isteyen kişilerin borçlarını ödemesi gerekmektedir. Hacca gidecek şahısların ergenlik yaşlarına gelmeleri, hür olmaları, akıllarının yerinde olması, sağlıklı olması (bu ibadeti yapabilecek sağlıkta olmalı) ve ayrıca Hac ibadeti zamanın gelmiş olması da Haccın şartları arasındadır.

Hacca gidecek kişi aile bireyleri ile mutlaka helalleşmelidir çünkü hac için kullanılacak para aynı zamanda aileye ait olan bir paradır ve aile bireylerinin de rızası alınmalıdır. Hacca gidecek kişiler Hac için niyet ederek yolculuğa başlamalıdır. Yolculuğun bir Hac yolculuğu olduğu ve ibadetten sayıldığı unutulmadan, yolculukta da ahlaki ve saygı kurallarına uymalıdır. Daha sonra Mikat olarak adlandırılan ve Mekke yakınlarında olan bölgeye gelmeden önce; gerekli vücut temizliklerini yapmalı, imkan varsa gusül abdestlerini almalıdırlar. Gusül abdesti için imkan bulamayanlar ise normal abdestlerini almalıdırlar.

Hac yapmanın toplamda 3 adet farzı vardır. Bunlar; ihrama girmek, Arafat'ta vakfe etmek ve Kabe'yi tavaf etmektir. Bu üçünden birini yapmayan kişiler hacı olamazlar. Hacca giden herkesin mutlaka yapması gereken farzları dışında en az onlar kadar önemli vacipleri de bulunmaktadır. Haccın vacipleri ise Say, Müzdelife Vakfesi, şeytan taşlama, saçları tıraş etme ve veda tavafıdır. Tüm bu ibadetler hac yapmanın temelini oluşturduğundan hacca giden herkes tarafından eksiksiz yapılmalıdır.

Hac İbadetinin Yapılışı

1. İhrama Girme

İhram, Müslümanların Hac ibadeti boyunca kullandıkları, beyaz renkte ve dikişsiz bir kıyafettir (örtü). Mikat bölgesine gelmeden önce ihramın giyilmesi gerektiğinden, ülkemizden uçakla Mekke’ye gidecek olan Hacı adaylarının Türkiye’de uçağa binecekleri hava limanlarında ihrama girmeleri gerekmektedir. Önce Medine’ye gidecekler için böyle bir şart bulunmamaktadır. Erkekler tüm kıyafetlerini çıkararak ihramı örtünürken (baş ve ayaklar açık olmalı), kadınların üzerlerindeki sade elbiseleri ve eşarpları ihram sayılmaktadır. İhrama giren Hacı adayları, sünnet olan iki rekat ikram namazını kılarak niyet etmelidirler. İhramın da bazı yasakları bulunmaktadır, bunların bazıları şu şekilde sıralanabilir:

1. Hac ibadeti boyunca, saç ve sakal tıraşı olunmaz ve tırnaklar kesilmez
2. Vücuttan kıl yolunmaz
3. Güzel koku sürülmez ve parfüm sıkılmaz
4. İhram kıyafeti haricinde kıyafet giyilmez, takke veya sarık geçirilmez, eldiven ve çorap giyilmez, kapalı ve topuklu ayakkabılar giyilmez
5. Eşlerle öpüşme ve koklaşma yapılmaz ve cinsel ilişkiye girilmez
6. Tartışmalara girilmez, kavga edilmez ve kalp kırılmaz
7. Av yapılmaz ve yapanlara da yardım edilmez
8. Hamama girilmez

Hacı adayları namaz kılıp niyet ettikten sonra telbiye adı verilen; Lebbeyk Allahümme lebbeyk, lebbeyke lâ şerike leke lebbeyk, innelhamde ve’n-ni’mete leke ve’l mülk lâ şerike lek sözünü söylerler.

2. Tavaf Yapma

Tavaf, Kâbe’nin etrafında belirli kurallar uygulanarak dönme işlemine denmektedir. Kâbe’nin etrafında 7 kere dönülmesi bir tavafı oluşturmaktadır. İhram namazını kıldıktan sonra yürümeye başlayan hacı adayları, Kâbe’yi görünce telbiye ve tekbirleri keserek dua etmeye başlarlar. Hacer-i Esved taşından başlamak üzere, Kâbe sol taraflarında kalacak şekilde 7 defa Kâbe’nin etrafında dönerek, tavaflarını tamamlarlar. Tavaflarını tamamlayan Hacı adayları, iki rekat tavaf namazı kılarak tavaflarını tamamlamış olurlar. Namazını kılan Hacı adayları, sünnet olan zem zem suyundan da içerler. Tavafında bazı sünnetleri ve kuralları vardır, bunlar şöyle sıralanabilir:

1. Tavaf, mutlaka abdestli ve avret yerleri örtülmüş olarak yapılmalıdır (kıyafetler de temiz olmalıdır)
2. Tavafa, Hacer-i Esved taşından başlanmalı ve yürüyerek yapılmalıdır
3. Kesintisiz olarak yedi kez dönmek ve iki rekat namaz kılmak
4. Her dönüş tamamlandığında ve başlarken Hacer-i Esved taşının selamlanması, öpülmesi ve el sürülmesi
5. Tavafı Kâbe’ye mümkün olan en yakın mesafede yapmak

3. Sa’y Yapma

Kelime olarak hızlı yürümek ve koşmak anlamına gelen Sa’y, Kâbe’nin doğu tarafında yer alan Safa ve Merve tepeleri arasında yapılan gidiş ve geliş ibadetine denmektedir. Sa’ya, Safa tepesinden başlanır, 4 kez Merve tepesine gidiş ve 3 kez de Safa tepesine dönüş olarak 7 defa gidiş ve geliş yaparak tamamlanmaktadır. Bu ibadetin de bazı kural ve sünnetleri vardır, bunlar şu şekildedir:

1. Sa’y, mutlaka yürüyerek yapılmalıdır. Ancak yaşlılar, yürüyemeyecek derecede hasta olanlar ve özürlüler tekerlekli sandalye ile yapabilirler
2. İhrama girmeden Sa’y yapılmamalıdır
3. Mutlaka 7 gidiş ve geliş tamamlanmalıdır
4. Tavaf namazından sonra başlanmalıdır
5. Abdestli olunmalı ve Sa’ya başlarken Hacer-i Esved taşının selamlanması gereklidir
6. Safa ve Merve tepelerinde yükseğe çıkarak Kâbe’ye doğru dua etmek
7. Sa’ya niyet etmek ve Sa’y esnasında tekbir ve zikir getirmek

4. Arafat

Arafat, Hz. Adem ile Hz. Havva’nın cennetten çıktıktan sonra ilk buluştukları yer olarak kabul edilmektedir. Sa’y görevini yerine getiren Hacı adayları, Zilhicce ayının sekizinci gününde Arafat’a hareket ederek, burada bir müddet kalır (öğlene kadar) ve bu zamanı dua ve tekbirle geçirirler. Arafat vakfesi denilen bu ibadetin kural ve sünnetleri ise şunlardır:

1. Arife günü, güneş doğduktan sonra Arafat’a yürümek
2. Zeval vaktinden önce Arafat’a varmak
3. İmkan varsa gusül abdesti almak
4. Oruç tutmamak
5. Nemîre Mescidinde öğle namazından önce hutbe okunması
6. Kıbleye doğru vakfe yapmak
7. Cebelü’r-Rahme tepesine mümkün olan en yakın mesafede vakfe yapmak
8. Öğle ve akşam namazlarını birleştirerek kılmak

5. Müzdelife

Müzdelife vakfesini yapmak için, hacı adayları Arafat’ta akşam namazından önce, Muzdelife bölgesine hareket ederler. Bu bölgeye gelen hacı adayları, akşam namazı vaktinde önce akşam sonra da yatsı namazını birleştirerek kılarlar. Bu vakfe bayramın birinci günü sabahı, tan yeri ağarmaya başlayınca biter. Bu sürede hacı adayları zamanlarını tekbir ve dualarla geçirirler. Ayrıca şeytan taşlamak için gerekli olan taşlar da buradan toplanmaktadır. Müzdelife vakfesinin koşulları ise şöyledir:

1. Abdestli ve ihramlı olmak
2. Vakfe zamanında ve Müzdelife sınırlarında yapılması
3. Arafat vakfesinin yapılmış olması

6. Mina ve Şeytan Taşlama

Müzdelife vakfesi tamamlandıktan sonra, Mina bölgesine hareket edilir. Mina, Müzdelife ile Mekke arasında yer almaktadır. Burada bayram günleri esnasında şeytan taşlama, konaklama ve kurban kesme işlemleri yapılır. Bayram günleri Mina bölgesinde büyük, orta ve küçük şeytanlar usulüne uygun olarak taşlanmaktadır. Bu taşlama işlemi küçükten büyüğe doğru yapılmaktadır.

Bayramın birinci günü sadece büyük şeytana 7 adet taş atılmaktadır ve taş atma zamanı ertesi gün tan yeri ağarmasına kadar olmaktadır. Bayramın ikinci günü küçük şeytandan başlanarak, her şeytana 7, toplamda 21 adet taş atılır. Bayramın üçüncü ve dördüncü günleri de aynı işlem tekrar edilir. Bayramın dördüncü günü taş atılması şart değildir fakat isteyen atabilir, isteyenler de atamadıkları diğer taşları bugünde atabilirler. Şeytan taşlamanın kural ve sünnetleri ise şöyle sıralanmaktadır:

1. Taşları yakın mesafeden ve peş peşe atmak
2. Şeytan taşlamanın küçük şeytandan başlanarak sıra ile yapılması
3. Taşların fındıktan küçük ve nohuttan büyük olması
4. Küçük ve orta şeytanlar taşlandıktan sonra dua edilmesi, büyük şeytan taşlandıktan sonra dua edilmeyerek hızla bölgenin terk edilmesi
5. Taşlar atılırken her seferinde Bismillâhi Allahüekber denmesi
6. Her taşın ayrı olması (bir taş kırılarak taş elde edilmemesi)
7. Taşların kirli ve pis olmaması
8. Taş atma bölgesinden taş toplanıp atılmaması

7. Hac Kurbanı

Hac’ta kesilen kurbanın Mina bölgesinde ve büyük şeytan kesildikten sonra yapılması sünnettir. Bayramın dördüncü günü kesilmesinde de bir sakınca bulunmamaktadır. Kesilen kurban etinden, kurban kesenler de yiyebilmektedir. Kurban kesme imkanı bulamayanlar veya parası olmayanlar ise kurban kesmek yerine oruç tutabilmektedir. Kurban kesme yeri ve zamanı mezhepler arasında farklılıklar gösterse de, tüm mezheplerde mutlaka kurban kesilmektedir. Ayrıca, Hacca gitmeden veya döndükten sonra değil, kurbanın mutlaka Hac ibadeti esnasında kesilmesi gerekmektedir.

8. Tıraş Olup İhramdan Çıkmak

İhramdan çıkma işlemi tıraş olarak gerçekleşmektedir. Erkekler genellikle saçlarını diplerinden keserlerken, kadınlar saçlarının ucundan bir miktar (en az parmak ucu kadar olmalı) keserler. Tıraş işlemini herkes kendisi yapabilirken, Hacı adayları genellikle birbirlerini tıraş etmektedir. Tıraş olunduktan sonra ihramdan çıkıldığı için, ihram esnasında uyması gereken tüm geçici yasaklar da ortadan kalkmaktadır. Tıraş zamanı, mezheplere göre değişmekle beraber, ihramdan çıkış şartı olarak tüm mezheplerce uygulanmaktadır.

9. Ziyaret Tavafı

Bayramın ilk günü gece yarısından sonra, Mekke’ye gidilerek yapılan tavaf işlemine ziyaret tavafı denmektedir. Ziyaret tavafın yapılması için gerekli kurallar ise; Arafat vakfesinin yapılmış olması ve tavafın belirlenen süresinde yapılmasıdır. Mezheplere göre ziyaret tavafının zamanı değişmekle beraber, bayramın ilk üç günü içinde yapılması ile ilgili mutabakat bulunmaktadır.

10. Veda Tavafı

Sader tavafı da denilen veda tavafı, Mikat sınırları dışından gelmiş olanların Mekke'den ayrılmadan önce Kabe'ye ve Mescidi Harama veda ettiği son ibadettir. Veda tavafı vacip olduğundan dolayı Mekke'de ayrılmadan önce hemen hemen bütün hacıların yaptığı bir tavaftır. Veda tavafının ardından tavaf namazı kılınır ve dua edilip af dilenir. Dileyen kişiler dua kitaplarının arkasında yer alan veda tavafında okunacak duayı okurken dileyen de sure okuyabilir. Eğer Ziyaret tavafından sonra hacılar nafile tavaf yapıp veda tavafı yapmadan ayrılırlarsa, nafile olarak yaptıkları o tavaf veda tavafı yerine geçer. Ayrıca özel durumlarından dolayı veda tavafı yapamadan Mekke'den ayrılmak zorunda kalan kadınlar, bu durumdan sorumlu olmazlar.

Hacı olmak için kaç gün gerekli?

Hacı olabilmek için Arefe gününden bayramın son gününe kadar toplamda 5 gün yeterlidir. Ülkemizden giden hacı adayları ise en az iki hafta en fazla ise 40 kutsal topraklarda kalmaktadır.

Hac kuralları nelerdir?

Hac ibadetini yerine getirebilmek için gerekli olan şartlar; Müslüman olmak, aklı başında olmak, hür olmak, hacca götürüp getirecek ve aileyi sıkıntıya sokmayacak kadar parası olmak, hac ibadetine engel olacak kadar hasta ve engelli olmamak, hac zamanının gelmesi hac ibadetini yapabilmek için uygulanması gereken kurallardır.

Hac kaç çeşittir?

Hac türlerine göre 3 çeşide ayrılır. Bunlar;

İfrad Haccı: Umresiz yapılan hacca ifrad haccı denmektedir. Hacı adayları ihrama girmeden önce sadece hac için niyet eder ve ona göre ibadetlerini yerine getirir. İfrad haccında kurban kesmek hacı adaylarına vaciptir.

Kıran Haccı: Hem umre hem de haccın bir arada yapıldığı hac çeşididir. Hacı adaylarının ihrama girerken hem umre hem de hac için niyet etmeleri gerekir. İlk önce umre ibadetleri yapılır ardından ihramdan çıkmadan hac ibadetleri yapılmaya başlanır. Kıran haccında da kurban kesmek vaciptir.

Temettu Haccı: Hem umre hem de hac ibadeti için ayrı ihramlara girilerek yapılan bir hac türüdür. İlk önce umre için ihrama girilip umre ibadetleri yerine getirilir, ardından ise ihramdan çıkılır. Hac zamanı geldiğinde tekrar ihrama girilir ve bu seferde hac ibadetleri yerine getirilir. Temettu hac türünde de kurban kesmek vacip bir ibadettir.

Hacca nasıl başlanır?

Haccın başlaması için ihram namazı kılınır ve ardından ''Allah'ım hac yapmak istiyorum onu bana kolaylaştır'' diye niyet edilir. Niyetten sonra telbiye getirilir ve bu sayede ihram yasakları başlamasıyla birlikte hacca da başlanmış olunur.