Geleneksel Türk Dini Gök Tanrı Nedir?

Türk geleneksel inancı, binlerce yıl boyunca aktarılan ve hala günümüzde varlığını sürdüren Gök Tanrı inancına dayanır. Bu inanış, Türk topluluklarının yerleri ve gökleri yaratan bir tanrıya inandığı temel bir din anlayışıdır. Türk kültürü, yazılı kaynaklara ihtiyaç duymadan nesiller boyunca kendi adetleri ve gelenekleri aracılığıyla bu dini yaşatmıştır. Günümüzde hala bu kültürel faaliyetleri ve adetleri gözlemlemek mümkündür.

Tüm bunlardan yola çıkarak hazırladığımız bu içeriğimiz, Gök Tengri inancının temel öğeleri, anlamları ve ibadetleriyle ilgili ayrıntılı bilgileri barındırıyor. Hazırsanız Türklerin geleneksel dini Gök Tengri inancına ayrıntılı bakalım.

Gök Tengri Nedir?

Gök Tengri, Türk kavimlerinde inanılan, gökte var olan ve evreni yaratan tek bir tanrıdır. Farklı kavimler tarafından Tengeri, Tangara, Tanara, Teri, Tenir, Kuday, Çalap gibi farklı isimlerle de adlandırılmış olsa da ortak inanç, onun gökte ve tek olduğudur. Türklerin tanrısı, sadece onların değil tüm evrenin yaratıcısı olarak görülür. Gök Tanrı, insanların günlük yaşantısına karışmaz ve insana benzemez. Aciz değildir, göklerden insanları gözler. Bu nedenle, insan formlarına benzetilemez ve onlarla iletişim kurma tasvirlerinde kullanılamaz.

Gök Tengri İnancının Özellikleri

Türk inancının temel öğeleri, doğa ve evrenle ilgili derin bir saygı ve kutsallık içerir. Yer-su (tabiat güçleri), vatan, dağlar, ormanlar, göller ve nehirler gibi doğal unsurlar kutsal kabul edilir. Bu unsurlar, Gök Tengri'nin insanlara hediyesi ve aynı zamanda emanetidir. Türk inancında ateş de kutsal bir yere sahiptir. Ateşin arındırıcı etkisine inanılır ve dumanının kötülüklerden koruduğuna inanılır. Aynı şekilde, atalar kültü de Türk inancının önemli bir öğesidir. Ataerkil aile yapısına dayanan toplumlarda liderin kutsal bir kimliğe sahip olduğuna inanılır ve lider, gücünü ve yetkisini tanrıdan alır. Ataların mirası korunmalı ve onlara saygı gösterilmelidir.

Yer-Su

Türklerde yer-su yani tabiat güçleri vatan, dağlar, ormanlar, göller ve nehirler kutsaldır. Kutsal sayıldığı için koruma altına alınmıştır ve özenle korunmuştur. Yer şekilleri ve sular Gök Tengri’ nin insanlara hediyesi ve aynı zamanda emanetidir. Onlardan faydalanmanın yanında korumak ve iyi bakmak da görevdir. 

Eski Türkler' de ateş de kutsaldır. ama bu durum Zergüzeştlikten farklıdır. Ateşe tapmazlar, onun kutsal olduğunu düşünürler. Ateşin arındırıcı etkisine inanırlar ve çıkan duman ile kötülüklerden korunduklarını düşünürlerdi. Ateş kutsal olduğu için su ile söndürmezler ve kendi kendine sönmesini beklerlerdi.

Atalar Kültü

Ataerkil aile yapısına dayanan Türk toplumlarında görülen ve toplumda lider olan kişinin kutsal kimliğe sahip olduğuna inanış vardır. Lider kimse gücünü ve yetkisini tanrıdan alır. Kültür, atalarının bıraktığı mirastır ve bu mirası korumak gerekir. Büyüklere ve önemli kişilere ait türbe, kümbet, yatır, evliya ve erenler mezarları ziyaret edilir. Aynı zamanda anne, baba, dedelerinin ve önceki atalarının mezarları da kutsaldır ve ziyaret edilmesi gerekliliğine inanılırdı. Özel günlerde mutlaka ziyaret edilmesi gerekirdi. Günümüzde de bayram ve arife günü yapılan mezarlık ziyaretleri bunun örneğidir.

Evrenin Yaratılışı

Evrenin yaratılışı Gök Tengi tarafından gerçekleşmiştir. Fakat Gök Tengri öyle bir düzen vermiştir ki yer-su ve insanlar uyum içinde yaşarlar. Yani aslında tanrı artık bu düzene karışmamaktadır. Evreni yaratmıştır fakat kendi haline bırakmıştır. Düzenin mükemmel olması kendi kendine işlemesi yani tanrıya ihtiyaç duymaması durumunu ortaya çıkarmış kutsal semboller ile bu düzen korunmaya çalışılmıştır. Fakat yaratıcı tanrıdır. Bu inanış sabittir.

Evrenin Sonu

Türklerde dünyanın sonu konusunda fazla bilgi bulunmamaktadır. Kitabe ve kalıntılara bakıldığına kıyamet ile alakalı net bir bilgi ya da tahminler bulunmamaktadır. Semavi dinlerden önce bulunmayan kıyamet kavramı etkileşim ile sonraki dönemlerde yer bulmuştur. Bu kaynaşma ile Türklerde kıyamet kavramı giderek önem kazanmıştır. Altaylar kıyamet günü için “Kalgançı Çak”, diğer Türk kavimlerinde de “Uluğ Kün” terimlerini kullanmışlardır.

Gök Tengri İnancının İbadetleri

Türklerin ibadetlerinde mevsim geçişleri büyük bir öneme sahiptir. Bu dönemlerde yapılan dini bayramlar, toplumun bir araya gelmesini ve ortak bir ruhla ibadet etmesini sağlar. İbadetler genellikle açık havada gerçekleştirilir ve doğanın güzellikleriyle iç içe olmayı amaçlar.

Türklerin ibadetlerinde kutsal kabul edilen ağaçlara çaput bağlama geleneği önemli bir yer tutar. Bu ritüel, dileklerin yerine getirilmesi veya teşekkür amacıyla gerçekleştirilir. İnsanlar, dileklerini çaputları ağaçlara asarak veya ağaçlara dokunarak ifade ederler. Bu eylem, doğanın kutsallığına ve Gök Tengri'nin varlığına olan inancı pekiştirir.

Kurban geleneği, Türklerin ibadetlerinin önemli bir parçasıdır. Kurban eti toplum içinde dağıtılır ve paylaşım, birlik ve dayanışma duygusunu güçlendirir. Aynı zamanda kansız kurban olarak bilinen sadaka verme geleneği de yaygındır. İnsanlar, maddi veya manevi olarak elde ettikleri kazançlarını, ihtiyaç sahipleriyle paylaşarak ibadetlerini yerine getirirler. Bu, cömertlik, yardımseverlik ve sosyal adaletin önemli bir ifadesidir.

Bireysel ibadetlerde dua etmek önemli bir uygulamadır. Bireyler, içtenlikle Gök Tengri'ye dua ederler ve dileklerini, şükranlarını veya ihtiyaçlarını ifade ederler. Dua edenler, dualarının kabul olması için çaputlarla süslenmiş ağaçlara veya kutsal mekanlara giderek dileklerini iletmeye çalışırlar.

Gök Tengri nedir?

Gök Tengri, Türk inancında evrenin yaratıcısı olarak kabul edilen tek bir tanrıdır.

Türk inancında Gök Tengri'ye hangi isimlerle hitap edilir?

Gök Tengri'ye Tengeri, Tangara, Tanara, Teri, Tenir, Kuday, Çalap gibi farklı isimlerle hitap edilir.

Türk inancında doğa unsurları neden kutsal kabul edilir?

Doğa unsurları, Gök Tengri'nin hediyesi olarak kabul edilir ve evrenin dengesini korumak için önemlidir.

Gök Tengri inancında atalar kültü nedir?

Atalar kültü, Türk toplumlarında liderin kutsal bir kimliğe sahip olduğuna inanılıp, ataların mirasının korunması ve saygı gösterilmesiyle ilgili bir inanç sistemidir.

Türklerin ibadetleri nasıl gerçekleştirilir?

Türkler ibadetlerini genellikle toplu halde yaparlar. Mevsim geçişlerinde dini bayramlar düzenlenir ve ağaçlara çaput bağlama, kurban geleneği ve dualar bu ibadetlerin bir parçasıdır.